Τι ακριβώς γίνεται στη σκέψη του παιδιού όταν μαθαίνει τα πρώτα του γράμματα στο χαρτί και στο βιβλίο;
Πώς βγαίνει από τα σκοτάδια της άγνοιας και φωτίζει όλο και πιο έντονα τον κόσμο της γνώσης;
Είναι από τα πιο άγνωστα «συμβάντα» στην έξοδό μας προς τον κόσμο. Οι θεωρίες της μάθησης αυτοσχεδιάζουν εν πολλοίς και προσπαθούν να κατανοήσουν μια άγνωστη χώρα, χωρίς να έχουν τη δυνατότητα να συνεργαστούν με το υποκείμενο που βγαίνει τολμηρά στην πρώτη φάση της κοινωνικοποίησής του.
Είναι το δεύτερο σημαντικότερο πεδίο ανάπτυξης της πνευματικότητάς μας. Έχει προηγηθεί η μερική κατάκτηση της προφορικής γλώσσας – και η οποία περιμένει το συνταξίδεμά της με το άλλο ταίρι της. Πρόκειται για την είσοδο του παιδιού στο θαυμαστό σύμπαν της γραφής.
Τι ακριβώς γίνεται στη σκέψη του παιδιού όταν μαθαίνει τα πρώτα του γράμματα στο χαρτί και στο βιβλίο; Πώς βγαίνει από τα σκοτάδια της άγνοιας και φωτίζει όλο και πιο έντονα τον κόσμο της γνώσης; Πώς από τα δικά του ελεύθερα σχεδιάσματα της ζωγραφικής μετασχηματίζει τη δημιουργικότητά του στις πειθαρχημένες μορφές των γραμμάτων; Πώς ανοίγεται στο ταραγμένο αρχιπέλαγος των λέξεων των δύσκολων εννοιών; Πώς η γλώσσα του κατακτά τα δύσβατα μονοπάτια της ερμηνείας του περιβάλλοντός του;
Η Irene Vallejo, έχει μια θαυμαστή θεώρηση. «Σε όλες τις κοινωνίες που χρησιμοποιούν τη γραφή, η κατάκτηση της ανάγνωσης μοιάζει με τελετουργικό μύησης. Τα παιδιά ξέρουν ότι βρίσκονται πιο κοντά στους μεγάλους όταν μπορούν να κατανοήσουν τα γράμματα. Αποτελεί ένα συγκινητικό βήμα προς την ενηλικίωση. Σφραγίζει μια συμμαχία, δηλώνει ότι ένα μέρος της παιδικής ηλικίας έχει παρέλθει οριστικά. Βιώνεται με χαρά και ευφορία. Τα πάντα δοκιμάζουν τη νέα δύναμη. Ποιος να φανταζόταν πως ολόκληρος ο κόσμος είναι διακοσμημένος με γιρλάντες από γράμματα, σαν ένα τεράστιο πανηγύρι»;
Όταν το μικρό παιδί αρχίζει να περπατά, νιώθει μια απέραντα όμορφη σχέση ελευθερίας. Νικάει τη βαρύτητα. Ορίζει και χαίρεται το σώμα του. Επιλέγει τις κινήσεις του. Τα πρώτα του βήματά του είναι οριακό και απόλυτα καθοριστικό βήμα αυτονομίαςˑ αρκεί να αναλογιστούμε το τι σημαίνει τούτο να μη συμβεί!
Δύσκολα κατανοούμε όλες αυτές τις σημαντικές κατακτήσεις του. Γιατί χανόμαστε στην χαρά που τόσο απλόχερα μας δωρίζουν οι τόσο σημαντικές ενέργειές του και ουδόλως αναρωτιόμαστε το πώς και το γιατί… Δεν κατανοούμε ούτε και το πως η γραφή μετασχηματίζει σε κάποιο βαθμό ακόμα και την προηγηθείσα προφορικότητα.
Μα όταν αρχίζει να μιλάει και να γράφει, η ελευθερία γίνεται απόλυτη. Έχει βγει από τη ζωικότητά του και οδεύει όλο και πιο γρήγορα στον εξανθρωπισμό του. Λέει και αργότερα γράφει τις λέξεις και δεν ξέρουμε κατά πόσο τις έχει κατακτήσει. Κι όμως, δεν αναρωτιόμαστε για κάτι εξίσου θαυμαστό, ότι κατανοεί πολλά περισσότερα από όσα εκφράζει.
Η φαντασία του μπουκώνει μπροστά στους περιορισμούς των εννοιών και των λέξεων. Όμως, η σκέψη του είναι πλημμυρισμένη και έχει αρχίσει να σπάζει το φράγμα της γλώσσας παντού. Η ορμή γίνεται όλο και πιο δυνατή, θεριεύει από τον ίδιο τον εαυτό της. Όλα τα απομεινάρια είναι έτοιμα να παρασυρθούν και καινούργιες, ακόμα και ιδιοκατασκευασμένες λέξεις και έννοιες κάνουν με θαυμαστό πάθος την εμφάνισή τους.
Όλοι έχουμε περάσει από αυτό το τόσο σημαντικό για τη ζωή μας στάδιο – ίσως το πιο δημιουργικό μας στάδιο, γιατί τότε έχουμε το πιο πνευματικό boom και οι νευρικές συνάψεις μας είναι σε φάση επαναστατική.
Δεν θυμόμαστε αυτή την τόσο καθοριστική έξοδό μας στον κόσμο των μεγάλων. Μας ξεφεύγει ένα απόλυτο θαύμα του εαυτού μας – θαύμα που εκδηλώνεται μόνο όταν βρισκόμαστε σε περιβάλλον ανθρώπινο. Γιατί σε αντίθετη περίπτωση, ποτέ δεν θα μιλήσουμε, ποτέ δεν θα μάθουμε γράμματα και λέξεις, έννοιες και Γράμματα. Ποτέ δεν θα γίνουμε άνθρωποι!
Παρά τις δυσκολίες μας για την κατανόηση της φάσης των πρώτων γραμμάτων και της νέας εποχή της γραφής, έχουμε μια βεβαιότητα. Σε αυτή την πανέμορφη περίοδο της ζωής μας εκτυλίσσεται ένα συνεχές θαύμα.
Μόνο που δεν πρέπει μόνο να το απολαμβάνουμε αλλά και να το υπηρετούμε. Για να έλθει το σχολείο μετά από καλή αφετηρία να ταξιδέψει το παιδί στο ασύνορο σύμπαν της Γνώσης, του παιχνιδιού της Γνώσης, του πιο όμορφου ταξιδιού της ζωής μας…
alfavita.gr
